کلرپرومازین چه قرصی است؟
نام لاتین: chlorpromazine
- نام فارسی: کلرپرومازین
- مصرف در حاملگی: C
- گروه درمانی – دارویی: فنوتیازین آلیفاتیک، آنتی دوپامینرژیک - ضد سایکوز، ضد استفراغ
مرجع اطلاعات دارویی بانک دارو، تمام اطلاعات دارویی مورد نیاز شما را جمع آوری کرده و سپس برای افزایش دانش سلامتی شما انتشار می دهد.
اشکال دارویی:
آمپول Inj (IM): 25mg/ml
قرص Coated tab: 25, 100mg
فارماکوکینتیک – دینامیک ، مکانسیم اثر:
دارای اثرات سداتیو، کاهندگی فشارخون و تشنج‌زایی بیشتر و اثرات اکستراپیرامیدال کمتر نسبت به سـایر زیرگروههای آنتی سایکوتیک. بلوک‌کننده گیرنده‌های دوپامینی پس سیناپسی در هیپوتالاموس، سـیستم لیمبیک و ساقه مغز. سبب توقف یا تغییر آزادسازی دوپامین، افزایش سرعت سوختن سلولهای عصبی در مغز میانی و افزایش سرعت turn over دوپامین در مغز پیشین. اثر بر دوگیرنده D1 (تـحریکـی) و D2 (مهاری). سرکوب بسیاری از اجزاء سیستـم فعال‌کننده رتیکولار مسئول‌کنترل متابولیزم پایه، حرارت بدن، هوشیاری، تون وازوموتور، استفراغ و تعادل هورمونی. در ضمن دارای خواص آنتی‌کولینرژیک و بلوک‌کننده گیرنده‌های a -آدرنرژیک. جذب متغیرگوارشی. رسیدن به حداکثر غلظت پلاسمایـی بعد از ٤-٢ سـاعت. متابولیسم در دیواره روده باریک و کبد. دفع از صفرا و ادرار. نیمه عمر پلاسمایی حدود ٣٠ سـاعت. BBE ٨%٩٩-٥. توزیع‌گسترده در بدن. عبور از .BBB عبور از جفت، ورود به شیر مادر
مصرف برحسب اندیکاسیون:
- مانیا حاد
- تهوع و استفراغ
- آرامبخش قبل از عمل
- تتانوس
- سکسکه مقاوم
- پورفیری حاد متناوب
- بی اشتهایی عصبی
- میگرن
مصارف جانبی: کره ، دیستونی ، اکلامپسی و پره‌اکلامپسی ، دیس‌پنه در سرطان پپشرفته، سندرم لش نیهان ، وابستگی به مخدرها در نوزاد، نورآلژی به دنبال هرپس
تداخلات مهم:
دارویی:
- افزایش خطر بروز آریتمی در تجویز همزمان با آنتی‌آریتمی‌ها، آ نتی‌هیستامین‌ها، ضد مالاریاها و سیزاپراید (داروهای طولانی‌کننده فـاصله QT
- تقویت تـضعیف CNS نـاشی از دارو در تجویز همزمان با مضعف‌های CNS نظیر الکل، هوشبرهای عمومی، خواب‌آورهـا، ضد اضـطراب‌هـا و مخدرها
- امکان کاهش اثرات درمانی فنوتیازینها و افزایش بروز عوارض آنتی‌کولینرژیک و یا بدترشدن علایـم اسکیزوفرنی و بروز دیسکینزی دیررس در تجـویز همزمان با آنتی‌کولینرژیک‌ها
- کـاهش جذب دارو توسط آنتی‌اسیدها
- بروز اثرات آنتی‌موسکارینی و هیپوتانسیون مضاعف و یا افزایش غلظت سرمی ضد افسردگی‌ها و آ نتی‌سایکوتیک‌ها با مهار آنزیمهای کبدی مسئول متابولیسم هر دو در تجویز همزمان
- بروز علایم اکستراپیرامیدال، سـندرم سـایکونوروموتور، اسـتوپور، بـرادی‌کـاردی و احـتباس ادراری در مصرف همزمان با فلوکستین.
- افزایش غلظت پلاسمایی کلرپرومازین توسط لیتیم و بـروز انسـفالوپاتی حاد و افزایش دفع کلیوی لیتیم توسط کلرپرومازین.
- امکان کاهش غلظت پلاسمایی آنتی‌سایکوتیک‌ها یا متابولیت‌های فعال آنها در تجویز همزمان با داروهای ضد صرع (کاربامازپین، فنوباربیتال و فنی‌توئین) وکاهش یا افزایش سطح سرمی فنی‌توئین وکاربامازپین.
- امکان بروز آکاتژیا و دیستونی به دنبال مصرف الکل در بیماران تحت درمان با آنتی‌سایکوتیکـها.
- کاهش اثر سداتیو و افت وضعیت فشار خون ناشی از کلرپرومازین و افزایش کلیرانس کلرپرومازین با سیگار کشیدن.
- امکان افزایش خطر بروز واکنشهای دیستونیک ناشی از آنتی‌سایکوتیک‌ها در معتادان به کـوکائین
- امکـان افـزایش خطر بـروز عوارض اکستراپیرامیدال آنتی‌سایکوتیکـها در تجویز همزمان با متوکلوپرامید
- افزایش خطر بروز عوارض جانبی فنوتیازینها در تجویز همزمان با پـی‌پرازین
- تشدید سمیت با دارو در مصرف همزمان با سایمتیدین.
آزمایشگاهی:
- امکان تغییر رنگ ادرار به صورتی یا قرمز قهوه‌ای
- امکان ایجـاد جواب مثبت‌کاذب در آزمون بارداری
- امکان افزایش ید متصل به پروتئین
- امکان افزایش قند خون و اخـتلال در آزمـون تحـمل‌گلوکز
- امکان افزایش کلسترول سرم، پروتئین CSF و اوروبیلینوژن ادرار و آزمون مـثبت کـاذب بیلی‌روبین ادرار و تداخل با کتون ادرار و تعیین مقدار استروئیدها.
موارد منع مصرف و احتیاط:
منع مصرف: در حالت کوما یا تضعیف شدید CNS سابقه حساسیت مـفرط بـه دارو و تـرکیبات مشـابه، مصرف همزمان مقادیر زیادی از سایر مضعف‌های ایمنی، سرکوب مغز استخوان، دیسکرازی‌های خونی، آسیب بخش ساب‌کورتیکال مغز، آسیب بافت‌کبد، آترواسکلروز مغزی، بیماری شریان کرونر، هیپوتانسیون یا هیپرتانسیون شدید، بیماری میلوپرولیفراتیو از ٤٨ ساعت قبل تا ٢٤ ساعت بعد از میلوگرافی،کودکان و نوجوانان با علایم مشکوک به سندرم ری، استفاده از دوز بالا در موارد شناخته شده تشنج.
احتیاط: در مبتلایان به اختلال عملکرد کبد، مبتلایان به بیماری قلبی عروقی یا نارسایی آئورت. مبتلایان به اختلال تنفسی ناشی از عفونت حاد ریوی یا بیماری‌های مزمن تنفسی (نظیر آسـم شدید یـا آمـفیزم). مبتلایان به هیپرتیروئیدی.
مبتلایان به اختلال عملکردکلیه، اختلالات عروقی مغز، پارکینسونیسـم، دیابت ملیتوس، میاستنی‌گراو، ایلئوس فلجی، هیپرتروفی پروستات، احتباس ادراری، دارای سابقة گلوکوم (زاویـه بسته) یا صرع، افراد در معرض گرمای زیاد یا حشره‌کش‌هـای فسـفری، در حال تـرک مـصرف الکـل، مبتلایان به درماتوز یا سایر واکنشهای حساسیتی نسبت بـه مشـتقات فـنوتیازینی، کـودکان مـبتلا بـه بیماری‌های حاد (نظیر آبله مرغان، عفونتهای eCNS سرخک و گاستروانتریت) یا دهیدراتاسیون، بیماران افسرده، همزمان با داروهای افزاینده فاصله ·QT مصرف محـصولات دارای بـنزیل الکـل و تـارترازیـن و سولفیت، بیماران ناتوان نظیر سالمندان.
عوارض جانبی کلرپرومازین:
شایعترین: خواب‌آلودگی، افت فشار خون (به ویژه وضعیتی)، خواص آنـتی‌موسکارینی شـامل خشکـی دهان، یبوست، سخـت ادرارکردن، تاری دید، میدریاز، گلوکوم، اختلالات اکستراپیرامیدال به چــهار شکـل: پارکینسونیسم کاذب، آکاتژیا، دیستونی، دیسکینزی دیررس.
مهمترین: دیسکینزی دیررس، سندرم نورولپتیک بدخیم، مرگ ناگهانی، سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار در کودکان‌کمتر از ١ سال.
سایر عوارض:
قلبی - عروقی: پرفشاری خون، تاکـی‌کاردی (به ویژه به دنبال افزایش سریع دوز)، بـرادی‌کـاردی، ایست قلبی، کلاپس گردش خون، سنکوپ، سبکی سر، غش، گیجی، کاردیومگالی، ICHF آریـتمی‌های مـقاوم (نادر) وگاهی مرگ. تغییرات .ECG
ریوی: اسپاسم حنجره، برونکواسپاسم، افزایش عمق تنفس و تنگی نفس، برونکوپنومونی.
CNS: ادم مغزی، سردرد، ضعف، ترمور، تلوتلوخوردن، حرکت‌های ناگهانی، وحشت‌زدگی، آکینزی، آتاکسی، خستگی، غیرطبیعی‌شدن پروتئین‌های cCSF بی‌خوابی، سرگیجه، دیلیریوم، تغییرات .EEG
اندوکرین: تغییر ترشح پرولاکتین، هورمون رشد و تیروتروپین، ترشح شیر یا بزرک‌شدن خفیف پستان در زنان،گالاکتوره، سندرم ترشح نامناسب IADH درد پستان، آمنوره، تغییر میل جنسی، ژ نیکوماستی،کاهش HDL پلاسما، هیپر یا هیپوگلیسمی، هیپوناترمی، گلوکوزوری، افزایش سطح پلاسمایی کلسترول، تومور هیپوفیز وابسته به هیپرپرولاکتینمی، مسمومیت عصبی شدید در مبتلایان به تیروتوکسیکوز.
هماتولوژیک: ائوزینوفیلی، لوکوپنی، لکوسیتوز، آنمی، تمایل به سمت لنـفومونوسیتوز، تـرومبوسیتوپنی، گرانولوسیتوپنی، آنمی آپلاستیک، آنمی همولیتیک، ترومبوسیتوپنی، لکوپنی خفیف.
اختلالات رفتاری: تشدید علایم سایکوتیک شامل توهـم، حالت‌های شـبه‌کـاتاتونی، لتـارژی، بـی‌قراری، بیش‌فعالی، کابوس‌های عجیب و غریب، افسردگی، یوفوری، تهـییج، واکنشهای پارانوئید، منگی شبانه.
اختلالات اتونومیک: احتقان بینی، تهـوع، استفراغ، پارستزی، بی‌اشـتهایی، رنگ‌پـریدگی، صـورت قـرمز، افزایش بزاق، افزایش عرق، اسهال، کولون آتونیک، ایلئوس آدینامیک یا فلجی، احـتباس ادراری، تکـرر ادراری، ناتوانی در نگهداشتن ادرار، فلج مثانه، پرادراری، پریاپیسم، مهار انزال و نـاتوانـی جـنسی مـردان، اختلال حرکتی مری و آسپیراسیون.
چشمی: رتینوپاتی پیگمانته. کاتاراکت بیشتر از نوع قدامی،گلوکوم، فتوفوبی، تاری دید، میوز، میدریاز، پتوز، کدورت‌های ستاره‌ای‌شکل عدسی، کراتوپاتی اپی‌تلیال.
اثر بر بیماری‌های تشنجی: اختلال در EEG وکاهش آستانه تشنج
ازدیاد حساسیت: کهیر، واکنشهای افزایش حساسیت مـاکـولوپاپولر، ادم آنـژیونوروتیک، پـوست خشک، سـبوره، هـیپوتروفی پـاپیلاری زبـان، اریـتم، حسـاسیت بـه نور، اگـزما، آسـم، ادم حـنجره، واکـنشهای شبه‌آنافیلاکسی، ریزش مو، سندرم شبه ISLE درماتیت اکسفولیاتیو، درماتیت تماسی (با مصرف مایعات فنوتیازینی)، پیگمانتاسیون پوست
کبد: کلستاز مجرای‌کبدی همراه بـا شکـلی از تـخریب هـپاتوسیتها، تـغییر در غشـاء سـلولهای کـبدی، مسمومیت مستقیم‌کبدی با علایم بالینی همانند هپاتیت عفونی و یافته‌های آزمایشگاهی همانند زردی انسدادی، افزایش بروز سنگهای صفراوی
بقیه: بزرک‌شدن غدد پاروتید، افزایش وزن و اشتها، پـرخوری، سـوء‌هاضمه، ادم مـحیطی، ادم صورت، تضعیف رفلکس سرفه، پرنوشی، اختلال تنظیم دمای بدن
قطع ناگـهانی دارو: عدم بروز وابستگی روانی، تحـمل دارویی و اعتیاد با آنتی‌سایکوتیکـها ولی با عـلایم قطع ناگهانی: تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی، گاستریت، اسهال، رینوره، گـیجی، سـردرد، تـعریق، پـارستزی، بی‌خوابی، بی‌قراری، اضطراب، آژیتاسیون، تاکی‌کاردی و لرزش.
مصرف در بارداری و شیر دهی:
عبور از جفت، مصرف در بارداری تنها در برتری منافع بر مضار استفاده از دارو. ورود به شیر مادر و عدم اثبات استفاده بی‌خطر از دارو در دوران شیردهی
مسمومیت و درمان:
علایم عبارتند از: تضعیف CNS به صورت خواب‌آلودگی، خواب عمیق یا کـوما، هـیپوتانسیون، عوارض اکستراپیرامیدال، پرفشاری خون (نادر) آژیتاسیون، بی‌قراری، تشنج، تب، هیپرترمی، هیپوترمی، واکنشهای اتونومیک، تغییرات ECG آریتمی‌های قلبی.
درمان: علامتی - حمایتی. قلیایی‌کردن پلاسما با بی‌کربنات سدیم. تاثیر بیتشر شـارکول فـعال هـمراه بـا سوربیتول نسبت به ایجـاد استفراغ یا لاواژ. درمان علایم اکستراپیرامـیدال بـا داروهـای آنـتی‌پارکینسون، باربیتوراتها یا دیفن‌هیدرامین. استفاده از وازوپرسورهایی نظیر نوراپی‌نفرین و فنیل‌افرین در صورت ایـجاد هیپوتانسیون و منع مصرف اپی‌نفرین و دوپامین در این مـوارد. درمـان آریـتمی‌های بـطنی بـا فنی‌توئین IV . درمان تشنج با فنوباربیتال یا دیازپام. عدم تاثیر دیالیز در درمان مسمومیت با آنتی‌سایکوتیکـها.
همچنین بخوانید: اطلاعات دارویی تیزانیدین
توجهات پزشکی – پرستاری ، آموزش بیمار - خانواده:
- کنترل CBC آزمون‌های عملکرد کبد و کلیه، چشم، آنالیز ادرار و ECG بیمار در شروع درمان و به طور مرتب در حین درمان
- امکان مخفی‌کردن علایم مسمومیت با سایر داروها و علایـم بـیماریهایی نـظیر تومور مغزی، انسداد روده و سندرم ری و امکان مهار رفلکس سرفه و بروز آسپراسیون مواد استفراغی
- خودداری از مصرف محـلول تزریقی تغییررنگ داده
- پرهیز از تزریق SC دارو و تزریق IM آهسته، به طور عمقی و در یک عضله بزرگ
- ضرورت رقیق‌سازی دارو جـهت تـزریق IV (اسـتفاده از مـحلول در سالین)
- کنترل جذب و دفع بیماران بستری
- نـاسازگاری مـحلول تـزریقی کلرپرمازین هیدروکلراید با ترکیبات زیر: آمینوفیلین، آمفوتریسین، برخی باربیتوراتها، سوکسینات سدیـم کـلرامـفنیکل، کلروتیازید سدیم، سایمتیدین هیدروکلراید، دیمن‌هیدرینات، هپارین سدیم، سولفات مورفین (در صورتی که حاوی ماده نگهدارنده کرزول باشد) برخی پنی‌سیلین‌ها، رانی‌تیدین هیدروکلراید
- کنترل علایم حـیاتی، اندازه‌گیری فشارخون در هر دو دست.
- پرهیز از انجـام کارهایی‌که نیاز به هوشیاری‌کامل دارند به ویژه در یک یا دو هفته اول درمان و خودداری از مـصرف الکـل و سـایر سـرکوبگرهای .CNS
- امکـان تغییررنگ ادرار به صورتی یا قهوه‌ای متمایل به قرمز با مصرف فنوتیازینها
- پرهیز از تـغییر وضـعیت ناگهانی به ویژه در شروع درمان
- مطلع‌کردن پزشک در صورت بـروز گـلودرد، تب، راشهای جلدی، کبودشدگی یا خونریزی غیرطبیعی، اختلال بینایی و علایم یرقان.
